ปราสาทศีขรภูมิ มี"ทับหลัง"และแกะสลัก"นางอัปสรา" สวยที่สุดในเมืองไทย

ปราสาทระแงง หรือ ปราสาทศีขรภูมิ ตั้งอยู่ที่บ้านปราสาท อ. ศีขรภูมิ จ.สุรินทร์

บ้านระแงง ตำบลระแงง อ.ศีขรภูมิ จ.สุรินทร์ เป็นหมู่บ้านชนเผ่าลาว ปราสาทแห่งนี้ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 17 ศิลปะนครวัด เพื่อเป็นศาสนสถานในลัทธิไศวนิกาย

ปราสาทศีขรภูมิเป็นปราสาทขนาดเล็กประกอบด้วยปราง 5 องค์ประกอบด้วยอิฐตั้งอยู่บนฐานหินศิลาแลง บนเนินลานสนามหญ้ามองเห็นเป็นสีแดงน้ำตาลตัดกับพื้นสีเขียวดูโดดเด่นสะดุดตาไม่น้อย

ปราสาทแห่งนี้มีไฮไลท์สำคัญที่ห้ามพลาดสำหรับผู้ไปเยือนคือลวดลายจำหลักครับหินอันสวยงามที่หลงเหลือให้ชมกันบางส่วนส่วนโดยเฉพาะทางด้านหน้าของปราสาทไม่ว่าจะเป็นลวดลายเล็กๆน้อยๆที่เสาบัวหัวเสาภาพพญานาคบนกลีบขนุน ภาพนางอัปสราถือดอกไม้บนกรอบเสาประตูที่ช่างโบราณจำหลักได้อย่างปราณีสวยงามดูมีชีวิตจนได้ชื่อว่าเป็นภาพจำหลักหินนางอัปราที่สวยที่สุดในเมืองไทย

สำหรับสรีระของนางอัปสรานั้น ก็แล้วแต่ช่างที่จะจินตนาการขึ้นมา บางแห่งก็จะมีสรีระสโอดสะอง นางอัปสราที่เห็นอยู่นี้เป็นสรีระของชนเผ่าเขมรพื้นเมืองโดยแท้ ทั้งใบหน้าและส่วนสูง

ส่วนเหนือขึ้นไปเป็น"ทับหลังจำหลัก"ลวดลายศิวนาฏราช ภาพพระศิวะ 10 กร กำลังวาดลีลาร่ายรำบนหงส์ 3 ตัวเนื้อหน้ากาลโดยมีเทพอีก 4 องค์คือพระคเณศ พระพรหมทพระวิษณุ และพระอุมา(มเหสีของพระศิวะ)ร่วมในพิธีอยู่ท่ามกลางด้วยลายพวงมาลัยตีวงโค้งด้านล่างเป็นรูปฤาษีนรสิงห์ ที่ช่างโบราณแกะออกมาได้อย่างงดงามวิจิตรอ่อนช้อยประณีตดูมีชีวิตทำให้ทัพหลังปราสาทศีขรภูมิถูกยกย่องให้เป็นทับหลังที่สวยงามที่สุดในเมืองไทย

ทิศเหนือติดกับปราสาท เป็นหมู่บ้านปราสาทของชนเผ่าเขมร มีวัดบ้านปราสาทอยู่ทางทิศตะวันตก ทั้งทิศใต้ของปราสาทมีโรงเรียนมัธยมศีขรภูมิวิทยาซึ่งเป็นโรงเรียนราษฎร์ ผมเรียนอยู่ที่นั่นจนจบชั้นมัธยม 6 จึงได้สัมผัสประสาทนี้อย่างใกล้ชิด
พูดถึงเรื่องปราสาทในพื้นที่อีสานใต้ หรือที่เรียกว่าที่ราบสูง มีปราสาทอยู่กระจัดกระจาย

แต่มีไม่มากเท่ากับ กัมพูชา ดินแดนที่ราบลุ่มพื้นที่ต่ำจึงเรียกว่าเขมรต่ำ เฉพาะเสียมเรียบนั้นมีประสาทน้อยใหญ่ถึง 500 ประสาท ไกด์บอกว่าผู้นำท้องถิ่นจะแข่งกันสร้างประสาท ถึงขนานนามว่า ดินแดนแห่งปราสาทกรอม(แปลว่าต่ำ) เพี้ยนมาเป็น"ปราสาทขอม"

ไกด์บอกว่า เช้ากัมพูชานั้นจะเรียกตัวเองว่า "ขแมรร์" ไกด์บอกด้วยว่าไม่มีชน"เผ่าขอม" ของก็คือคนทางใต้

ซึ่ง จิตร ภูมิศักดิ์ คนประจันตคามปราจีนบุรี เคยไปอยู่เขมรกับพ่อ ก็เขียนไว้ว่า "ขอมคือเขมร"

ซึ่งผมเองก็เกิดในหมู่บ้านเขมร เมื่อชาวบ้านจะเดินทางไปเขมรผ่านช่องจอมก็มักจะพูดว่า"ไปเขมรต่ำ โตวเขมรกรอม"

คนกัมพูชานั้นอพยพมาจากอินเดียตอนใต้

คนเขมรก็คงจะมีหลายเผ่า สำเนียงก็จะเพี้ยนกันออกไป สำหรับสำเนียงคนกัมพูชาซึ่งเรียกว่าเขมรตามนั้น สำเนียงก็ไม่เหมือนเขมรสุรินทร์ซึ่งเรียกว่าเขมรสูงฟังกันแทบไม่รู้เรื่อง เหมือนกับคนอีสานกับคนเมืองเลย สื่อสารกันแทบจะไม่รู้เรื่อง

นักประวัติศาสตร์ นักคิดนักเขียน ที่เรียนมาจากตำรา ไปไม่ได้สัมผัสจริง เขียนพํดถึง ขอม เขมร วกไปวนมา หาบทสรุปไม่ได้ ว่าขอมคือใคร?

สุจิตต์ วงษ์ กวี นักเขียน คนปราจีนบุรี จังหวัดเดียวกับ จิตร ภูมิศักดิ์ เห็นต่างว่า ขอมไม่ใส่เขมร ส่วนแม่ผม คนบ้านสร้างปราจีนบุรี 

ครูแจ้งเห็นจริงว่าขอมคือเขมร เขมร คือขอม

เสนาะ วรรักษ์ เรื่อง /ภาพ