ส่องวิถีชีวิตชนเผ่าส่วยในจังหวัดสุรินมร์ เลี้ยงช้างไว้รับจ้าง แห่นาค

ชนเผ่าส่วยในจังหวัดสุรินมร์ เลี้ยงช้างไว้รับจ้าง แห่นาค ส่วน สไน ของคู่กาย เป็น เครื่องเป่าเรียกช้าง

มาทำความรู้จัก "สไน"ให้ถ่องแท้
สไน(เขียนสกดดังนี้ ไม่ต้องมี สะระ ะ)

มาจากคำเขมรว่า สแนง..ย แปลว่า"เขา" ทำจากเขาควาย ควาย เขมรพูดว่า"กระเบิย"
เมื่อก่อนนี้จะเป็นสีดำมาทุกวันนี้ช่างรุ่นใหม่จะใช้เขาควายเผือกทำ 
โดยที่ปลายส่วนแหลมของมันนั้นจะตัดให้มีรูสำหรับเวลาเป่าแล้วให้ลมออกใช้นิ้วเปิดๆปิดๆตรงรู ใช้ไม้ไผ่ทำลิ้น สำหรับเป่าให้เกิดเสียง ไม่มีการเจาะรูหลายรูเพื่อไล่เสียงเหมือนปีขลุ่ย

ผมเขียนเรื่องนี้เพราะผมสัมผัสจริงมาตั้งแต่เป็นเด็กอยู่บ้านนอก
"สไน"เป็นเครื่องสำหรับเป่าเรียกช้าง
หมู่บ้านที่ผมอยู่ในจังหวัดสุรินทร์นั้นเป็นชนเผ่าเขมร อยู่พื้นที่ติดกันกับท่าตูมบ้านกระโพธิ์ ชนเผ่าส่วยจับช่างของจังหวัดสุรินทร์ ผมเคยไปถ่ายสารคดีการคล้องช้างมาลงในสยามรัฐรายสัปดาห์ เมื่อหลายสิบปีก่อน

ในหมู่บ้านผมมีคนเลี้ยงช้างไว้สำหรับรับงานแห่นาค เพราะเมื่อสมัยก่อนนั้นชาวบ้านแห่นาค มักจะนั่งหลังช้างเป็นขบวนแห่มาที่วัด จึงมีการเลี้ยงช้างกัน 
ในตอนเช้าคนเลี้ยงช้างก็จะพาช้างเข้าป่าข้างบ้าน โดยที่ช้างชอบกินใบท่อนมาก พอตกตอนเย็น ก็จะใช้สไน เป่าเรียกช้างออกมาจากป่าให้รวมฝูงกันเมื่อครบหมดทุกตัวแล้วก็จะพากลับมาที่บ้าน ผูกไว้ผสมผเสกับวัวควาย

หมดสิ้นฤดูฝน ชาวส่วยบ้านกระโพธิ์ อำเภอท่าตูมจังหวัดสุรินทร์ ส่วน พลตรีณัฎฐ ศรีอินทร์ ผู้บัญชาการกองกำลังสุรนารีนั้น ท่านเป็นคน อำเภอจอมพระ ท่านยังคงรักษาเอกลักษณ์พูดภาษาไทยสำเนียงสุรินทร์ได้อย่างชัดเจน
ในการรวมช้างของชาวกุย ก็จะใช้ สไน นี่แหละเป่าเรียกช้างมารวมพล

ว่ากันว่าคนเป่าสไนเรียกช้างเป่าสไนเป็นเสียงไม่เหมือน เสียงใครเสียงมัน มิเช่นนั้นแล้วช้างจะสับสน ว่างั้นเถอะ
จะไปรวมฝูงกันที่ทุ่งบ้านสารพัดอำเภอศีขรภูมิ นอนพัก 1 คืน จากนั้นก็เดินทางต่อไปลง สังขะ แล้วก็ข้ามไปเขมร เมื่อก่อนนั้นอำเภอสังขะ เต็มไปด้วยป่าทึบ 
เมื่อรวมฝูงช้างที่ทุ่งบ้านสารพัด ในตอนเช้าก็จะเดินทางต่อไปยังดงสังขะ โดยที่ผ่านอำเภอศีขรภูมิก่อน

ช่วงนั้นเองที่ผมเข้ามาเรียนหนังสืออยู่ที่อำเภอศีขรภูมิพักอาศัยอยู่บ้านพี่ชาย ขบวนช้างนับร้อยๆตัวก็จะต้องผ่านหน้าบ้านผมไป ทำให้ผมได้สัมผัสมันจนเบื่อชินตา

เมื่อคล้องช้างมาได้แล้วมีการฉลองผ่องใสด้วยเหล้าโท เหล้า เด็ด จะมีเป่าแคน เอาใบไม่มาเป่า เอาครุมาเคาะจังหวะ ที่ขาดไม่ได้เห็นจะเป็นสไน เอามาเป่าคลอไปกับแคน ให้เป็นที่สนุกสนาน ช้างใันได้ยินเสียงสไน นึกว่าเรียกให้มันมา เมื่อช้างมารวมวงแล้ว ก็เป็นคืนเฮฮาปาตี้ ทั้งคนทั้งช้างไปเลย..

เสนาะ วรรักษ์ เรื่อง